Các phương pháp đánh giá ống dẫn trứng ở bệnh nhân vô sinh

Một trong các nguyên nhân gây hiếm muộn thường gặp ở phụ nữ là tắc ống dẫn trứng. Bình thường, ống dẫn trứng là đường dẫn để tinh trùng đến gặp trứng và thụ tinh với trứng. Nếu ống dẫn trứng tắc nghẽn, ứ dịch sẽ cản trở quá trình thụ thai, do đó không thể có thai tự nhiên. Ngay cả khi thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm, nếu ống dẫn trứng bị viêm, ứ dịch…cũng ảnh hưởng đến kết quả điều trị, làm giảm tỷ lệ thành công khi chuyển phôi. Do đó, khi khám hiếm muộn, đánh giá tình trạng ống dẫn trứng gần như là bước không thể thiếu.

Để đánh giá tình trạng ống dẫn trứng có nhiều phương pháp như chụp buồng tử cung ống dẫn trứng cản quang – (còn được gọi là HSG), phẫu thuật nội soi và siêu âm.

Chụp buồng tử cung vòi trứng cản quang (Histerosalpingography – HSG)

Hiện nay, chụp buồng tử cung vòi trứng cản quang - HSG là phương pháp thường được chỉ định trong đánh giá buồng tử cung và vòi trứng, gần như là chỉ định đầu tay trong thực hành khảo sát vô sinh. Ưu điểm của HSG là thực hiện nhanh, không cần gây mê, có thể cho thông tin hữu ích về tình trạng vòi trứng, các bất thường của buồng tử cung như dính buồng tử cung, polyp nội mạc tử cung. Kỹ thuật này có thể giúp khảo sát hết chiều dài ống dẫn trứng, chẩn đoán nhiều dạng bệnh lý của ống dẫn trứng.

Nhược điểm thường được ghi nhận trong HSG là gây, chủ yếu đau do co thắt khi bơm chất cản quang và cách thực hiện thủ thuật. Bệnh nhân được chỉ định HSG đều phải sử dụng thuốc giảm đau trước và sau thủ thuật là một bất tiện nữa cho bệnh nhân. Ngoài ra, nguy cơ của HSG là gây co thắt đoạn gần ống dẫn trứng, có thể chẩn đoán dương tính giả các trường hợp tắc ống dẫn trứng đoạn gần. Nguy cơ nhiễm khuẩn, nguy cơ tiếp xúc tia xạ và cần có đơn vị chẩn đoán hình ảnh độc lập, đủ điều kiện an toàn tia xạ là những bất lợi khác của HSG.

Chụp HSG không thể thực hiện khi bệnh nhân có thai và viêm nhiễm sinh dục. Bên cạnh đó, nếu bệnh nhân ứng dị ứng với iod trong chất cản quang cũng là yếu tố thận trọng khi chỉ định HSG. Với những nhược điểm này, HSG dần được khuyến cáo cần thay thế bới các phương pháp khác ít nguy cơ hơn.

Siêu âm buồng tử cung vòi trứng sử dụng chất tương phản – Hysterosalpingo-contrast sonography – HyFoSy

Hiện nay có một kỹ thuật mới đánh giá tính thông ống dẫn trứng chính xác, an toàn hơn, đó là siêu âm sử dụng chất tương phản bọt, gọi tắt là HyFoSy. Chỉ cần sử dụng một lượng nhỏ chất tương phản có thành phần chính là cellulose và nước tạo môi trường cản âm bơm vào tử cung qua ngả âm đạo và quan sát bằng siêu âm giúp đánh giá tính thông của ống dẫn trứng một cách an toàn, hiệu quả. Kỹ thuật HyFoSy khắc phục được các nhược điểm của phương pháp chụp X - quang cổ điển như bệnh nhân không tiếp xúc tia xạ, thời gian khảo sát ngắn hơn, thân thiện với bệnh nhân hơn. Bệnh nhân có thể được thực hiện HyFoSy ở phòng khám ngoại trú, không cần nhập viện, có thể ra về sau 30 phút và nhận kết quả ngay. Hơn nữa, HyFoSy được đánh giá là kết quả chẩn đoán chính xác tương đương phẫu thuật nội soi trong đánh giá tình trạng ống dẫn trứng và buồng tử cung. Ngoài ra, phương pháp này còn thuận lợi cho những bệnh nhân dị ứng iod, nhạy cảm đau, không thể thực hiện được HSG. Ưu điểm lớn nhất của HyFoSy là giảm đau cho bệnh nhân, hơn 70% bệnh nhân từng được thực hiện HyFoSy nhận xét phương pháp này hoàn toàn không đau hoặc rất ít đau dù không sử dụng thuốc giảm đau hay gây tê, gây mê trước khi thực hiện.

Ngoài đánh giá tình trạng ống dẫn trứng, HyFoSy còn có thể giúp đánh giá được các bất thường ở tử cung như u xơ cơ tử cung, đặc biệt là các trường hợp khối u xơ lấn vào buồng tử cung.

Một số ưu điểm của HyFoSy đã được được ghi nhận là:

• HyFoSy là thủ thuật sạch, an toàn, không độc cho phôi.
• HyFoSy có giá trị chẩn đoán tình trạng ống dẫn trứng chính xác và tương đồng với phẫu thuật nội soi
• HyFoSy ít đau hơn so với HSG, ít tốn thời gian hơn so với HSG
• HyFoSy an toàn, dung nạp tốt và có thể cũng là phương pháp điều (46% bệnh nhân có thai trong tháng đầu tiên sau HyFoSy, 15,4% có thai sau hai tháng và 23,1% có thai sau ba tháng)

HyFoSy có nhiều lợi ích đáng quan tâm, có thể thay thế HSG trong đánh giá tình trạng ống dẫn trứng, giảm tỷ lệ can thiệp xâm lấn hoặc những ảnh hưởng bất lợi trên bệnh nhân.

Phẫu thuật nội soi:

Phương pháp này được xem là tiêu chuẩn vàng trong đánh giá buồng tử cung và ống dẫn trứng. Ngoài giúp chẩn đoán xác định bệnh lý, nội soi sẽ kết hợp điều trị ngay thời điểm mổ. Bên cạnh đó có thể khảo sát và đánh giá các bệnh lý liên quan hiếm muộn đi kèm bất thường ống dẫn trứng như nhân xơ tử cung, adenomyosis, dị dạng tử cung…

Dù là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán tắc ống dẫn trứng, phẫu thuật nội soi không phải là phương pháp được bác sĩ ưu tiên chỉ định cho bệnh nhân vì phương pháp xâm lấn này có nhiều hạn chế như cần nhập viện, sử dụng thuốc gây mê, chi phí cao, thời gian điều trị đến hồi phục dài hơn các phương pháp đánh giá khác và nhiều tai biến liên quan việc phẫu thuật như chảy máu, nhiễm trùng. Phẫu thuật nội soi thường được chỉ định trong khảo sát sự thông ống dẫn trứng khi có bệnh lý đi kèm, ít khi là bước khảo sát đơn thuần trong khám và chẩn đoán bệnh nhân hiếm muộn.